Sümer Tanrı ve Tanrıçaları

Sümer Tanrı ve Tanrıçaları

Kısa bir liste ve açıklama / (Doğa üstü varlıklar)

Amanki: Ülkenin Kralı. Tanrı Enki'nin bir unvanı. 

An(u): Gökyüzü Tanrısı.

Anuna: Tanrı grubu.

Anzud: Tanrı Enlil'in dağların koruyucusu yaptığı büyük kuş.

Aruru: Doğum Tanrıçası. Büyük Ülke'nin Hanımı: Bkz. Ereşkigal.

Dimpikug: Yeraltı Tanrıçası.

Dumuzid (Dumuzi): Çoban Tanrı. İnana'nın sevgilisi.

Endukuga: Yeraltı Tanrısı. Tanrıça Nindukuga'nın eşi.

Enindaforuma: Yeraltı Tanrısı. Tanrıça Nindaforuma'nın eşi.

Enki(Ea): Bilgelik Tanrısı.

Enlil: 1. Gök Tanrısı. 2. Tanrıların başı.

Enmdara: Yeraltı Tanrısı.

Enmul: Tanrı. Tanrıça Ninmul'un eşi.

Enmu-utula: Tanrı.

Ereşkigal (Ereskigala): Tanrıça. Yeraltı Dünyası'nın Kraliçesi. Diğer adı Büyük Ülke'nin Hanımı.

Göğün Hanımı: Bkz. Tanrıça İnana.

Gök Boğası: Gökyüzü Tanrısı An'ın göğün en yüksek feleğinde otlattığı boğa.

İnana: Savaş ve Aşk Tanrıçası. Diğer adı Göğün Hanımı.

İskur: Fırtına Tanrısı.

Lilla: (Akkadca Lilium, Lilfi). Dişi cin (bkz. "Gılgamış ile Enkidu ve Öte Dünya", 44. satır).

Lugal-irra: Bkz. Meslamta-ea.

Lugalurra (lugal ur3-ra): Çatının Efendisi. Sara hastalığına yol açan cin.

Marduk: 1. Babil Yaratılış Destanı'na göre Tanrıça Tiamat'ı yendikten sonra evrenin kralı olan tanrı.

         2. Babil'in baştanrısı.

         3. Tanrı Enki(Ea) ve Tanrıça Damkina'nun oğlu.

Martu: 1. Göçebelerin Tanrısı. 2. Amuriler.

Mullil: Gökyüzü'nün Yıldızı. Tanrı Enlil'in bir unvanı.

Namtar: Kader Tanrısı. Yeraltı Dünyası'nın Kraliçesi Ereşkigal'in veziri.

Nanna: Ay Tanrısı.

Nergal: Savaş, yangın ve hastalıkların tanrısı. Yeraltı Dünyası'nın Kraliçesi Ereşkigal'in eşi.

Ninegala: Sarayın Kraliçesi. Tanrıça İnana'nın bir unvanı.

Meslamta-ea: Tanrı. İkizi Lugal-irra ile Babil'in kuzeyindeki Kisiga köyünün baş tanrısı.

         Yeraltı Dünyası'nın girişinde durduklarına inanılırdı (Black ve Green 1992: 123-124 ).

Neti: Yeraltı Tanrısı.

Ninazu: Tanrı. Yeraltı Kraliçesi Ereşkigal'in oğlu.

Nindaforuma: Yeraltı Tanrıçası. Tanrı Enindaforuma'nın eşi.

Nindukuga: Yeraltı Tanrıçası. Tanrı Endukuga'nın eşi.

Ningal: Tanrıça. Ay Tanrısı Nanna'nın eşi. Güneş Tanrısı Utu'nun annesi.

Ningiszida: Yeraltı Tanrısı. Tanrı Ninazu'nun oğlu.

Ninhursaga (Ninhursag): Dağların Kraliçesi. Doğum ve Dağlar Tanrıçası.

Ninki: Tanrıça. Tanrı Enki'nin eşi.

Ninlil: Tanrıça. Gök Tanrısı Enlil'in eşi.

Ninmul: Tanrıça. Tanrı Enmul'un eşi.

Ninsumun (Ninsun, Ninsuna): Tanrıça. Lugalbanda'nın tanrıça eşi ve Gılgamış'ın annesi.

Ninurta: Savaş Tanrısı.

Nisaba: Tahıl ve Yazı Tanrıçası.

Nudimmud: Enki'nin bir adı.

Nungal: Tanrıça. Ereşkigal'in kızı. Diğer adları Arna-nun-gal

         Nungal Ana ve bundan türeyen Manungal. Nehir imtihanında etkili olan bir yeraltı dünyası tanrıçası.

         Sonraki geleneklerde Şifa Tanrıçası Gula ile eşleştirilir (Oshirna 2014:31 1-312).

         Mahkeme süreçlerinde yer alan nehir imtihanı için bkz. Öz 2015; Duymuş Florioti 2016: 93-106.

Palil: Koruyucu, Gözetmen. Tanrı adı olarak kullanılan bir unvan. Tanrı Nergal'in bir adı.

     Farklı bağlamlarda Ninurta veya başka tanrılar için de kullanılmıştır.

    "Gılgamış'ın Mektubu"nda geçen Tanrı Palil, Nergal, Lugal-irra veya Ninurta'yı temsil ediyor olabilir.

Sibitti: Yedi. 1 . Tanrı Nergal'e yardım eden yedi cin.

         2. Büyülerle insanları cinlere karşı koruyan tanrılar. Ülker burcunun yedi yıldızı (Pleiades).

Sin (daha eski adı Suen): Ay Tanrısı Narina .

Sisig: Rüya Tanrısı.

Sumugan (Sakkan): Ovalardaki at, eşek ve bazı diğer küçükbaş hayvanların tanrısı (Barnett 1 966: 267).

Samas: Güneş Tanrısı Utu.

Sulpae: Tanrı. Jüpiter yıldızı. Yeraltı dünyası ile ilişkilendirildiği metinler vardır.

Udug-cini: İyi veya kötü olabilecek bir cin türü.

Utu: Güneş Tanrısı.

Zababa: Tanrı.

 

Yer Adları ve Kozmik Bölgeler

Abu Salabih: Sümer şehri olan höyük. Keş kenti olabileceği düşünülüyor.

Abzu (Sümerce): 1. Eridu kentinin baş tanrısı Enki'nin tapınağı.

2. Göller ve nehirlerin kaynağı olan tatlı yer altı suları.

3. Babilce Apslı. Ea'nın sarayının adı. Yer altı suları dünyasının adı.

Apsu: Bkz. Abzu.

Adab: Girsu ile Nippur arasında bir Sümer şehri.

Arali: Yeraltı dünyasının bir adı.

Büyük Ülke: Bkz. Yeraltı Dünyası.

Büyük Şehir: Bkz. Yeraltı Dünyası.

Eana: Tanrıça İnana'nın Uruk'taki tapınağı.

Ekur: Tanrı Enlil'in Nippur'daki tapınağı.

Enegi: Henüz yeri tespit edilememiş güneyde bir Sümer şehri.

Eridu: 1. Sümer şehri. 2. Abu Şahrain.

Eşnunna: 1. Diyala Nehri bölgesinde bir şehir. 2. Teli Asmar.

Ganzer: Yeraltı dünyasına açılan bir kapı.

Gipar: "En" rahip veya rahibesine ait tapınak evi. Bazı destan ve hikayelerde İnana'nın özel odasını ifade etmektedir.

Girsu: 1. Sümer şehri. 2. Teli Telloh.

Huzirina: 1. Güneydoğu Anadolu'da bir şehir. 2. Sultantepe.

İsin: 1. Sümer şehri. 2. Ad-Diwaniyah yakınlarındaki İşan al-Bahri yat.

Karanlık Ülke: Bkz. Yeraltı Dünyası.

Kiengi: Sümer ülkesi.

Kiş: Güney Irak, İngarra sit alanı.

Kulaba (Kulab): Uruk'ta özel bir bölgenin adı. Sümer edebi geleneğinde Uruk ile Kulaba yan yana belirtilmektedir.

Magan: Güney Mezopotamya ile Basra Körfezi aracılığı ile deniz ticareti yapan bölge. Bugünkü Arap Yarımadası'nda Umman veya Basra Körfezi'ne kıyısı olan bir ülke olduğu düşünülmektedir (Potts 2000).

Meturan: 1. Diyala Nehri bölgesinde bir şehir. 2. Teli Haddad.

Nippur: 1. Sümer şehri. 2. Nuffar.

Sippar: 1. Babil'e yakın bir şehir. 2. Abu Habbah.

Şuruppak: Nippur'un güneyinde bir Sümer kenti.

Teli Fara: Bkz. Şuruppak.

Ur: : 1. Sümer şehri. 2. Tell al-Muqayyar.

Uruk (Unug): 1. Sümer şehri. 2. Warka.

Yeraltı Dünyası: 1. Kişinin öldükten sonra ruhunun yaşadığı şehir ve ülke.

2. Arali büyük şehir, büyük kent, dağ ve karanlık ülke gibi adlarla tanınır.

 

Kaynak:

1)    Gılgamış Hikayeleri – Selim Adalı – Ali Görgü