Sümerde en eski şehir haritası

Nippur Haritası. Jena'daki Friedrich Schiller Üniversitesi Hilprecht Koleksiyonu uzmanlarından Dr. Inez Bernhardt tarafından kopyalanmıştır.

Sümer tabletleri arasında bulunan önemli eserlerden biri de bir haritadır - büyük olasılıkla tarihte bilinen en eski kent haritasıdır bu. 21'e 18 santimetre boyutlarında, oldukça iyi durumda kil bir tablet üzerine çizilen bu haritada Sümer'in kadim kültür merkezlerinden Nippur'un kent planı vardır; en önemli tapınakları, binaları, "Ana Parkı," ırmakları ve kanalları, özellikle de duvarları ve kapıları gösterilmiştir bu haritada. Pek çok ayrıntılı ölçümler verir; yapılan kontroller haritanın özenli hesaplamalar sonucu çizildiğini göstermektedir. Kısacası, İÖ yaklaşık 1.500'lerde yaşamış olmasına karşın -yani 3.500 yıl kadar önce- bu haritacı planını çağdaş meslektaşları için elzem olan dikkat ve kesinlikle çizmiştir. Başlıca binaların, ırmakların ve kapıların adlarını içeren haritanın üstündeki yazılar Sümerce ve Akadcanın bir karışımıdır. Haritanın hazırlandığı devirde Sümercenin çoktan "ölü" dil olmasına karşın yine de adların çoğu Sümercenin eski ideogramıyla yazılmıştır. Yalnızca birkaç sözcük, İÖ ikinci bin yılın ilk çeyreğinde Sümerleri ele geçiren ve bütün ülkeye hükmeden Sami halkın dili olan Akadca yazılmıştır.

Harita kuzey-güney yönüne göre değil, az çok 45 derecelik bir açıyla düzenlenmiştir:

Ortasına kentin adı (No. 1) kadim Sümerce ideogramı EN-LIL-KI, yani "Enlil'in yeri" -Sümer panteonunun baş tanrısı, hava tanrısı Enlil'in oturduğu kent- olarak yazılmıştır.

Haritada gösterilen binalar şunlardır; Sümer'in en ünlü tapınağı Ehur (No. 2), "Dağ Evi ," Sümerlerin ölüler diyarıyla ilgili inançlarında önemli bir rol oynamış gibi görünen, Ekur'a komşu bir tapınak olan Kiur (No. 3), ne olduğu bilinmeyen bir tür kapalı alan olan Anniginna (No. 4) (sözcüğün okunuşu da kesin değildir) ve kent dışında bulunan "Yüce Kutsal Alan" Eşmah (No. 6). Güneydoğu ve Güneybatı Duvarları'nın köşesinde Nippur'un, "Ana Park''ı, sözcük anlamı "Kentin Ortasındaki Park" anlamına gelen Kirişauru (No. 5) yer alır.

Kent'in güneybatı sınırını, adı kadim Sümercede yazılmış, Bur anun - Fırat Irmağı (No. 7) oluşturur. Kuzeybatıda, kentin sınırı Nunbirdu Kanalı'yla (No. 8) çizilir; Sümerlerin ay tanrısının doğumu mitine göre, tanrı Enlil müstakbel eşini ilk kez burada yıkanırken görmüş ve hemen aşık olmuştur. Kentin tam ortasından Idşaurru (No. 9), sözcük anlamı "Kentin Ortasındaki Kanal," şimdiki adıyla Şat-en-Nil, akar.

Ancak kent duvarları ve kapılarının çiziminde, planın kente karşı beklenmedik bir saldırı olması halinde savunma amaçlı çizildiği düşüncesini verir biçimde, kadim haritacı özel bir dikkat göstermiştir.

Güneybatı Duvarı üç kapıyla bölünmüş olarak gösterilir: Kagal Musukkatim (No. 10), "İffetsizlik Kapısı" (sözcüğün okunuşu ve anlamı konusunda fikri Adam Falkenstein vermiştir); Kagal Mah (No. 11), "Yüce Kapı" ve Kagal Gula (No. 12) "Koca Kapı."

Güneydoğu Duvarı'nda da üç kapı vardır: Kagal Nanna (No. 13), "Nanna Kapısı" (Nanna Sümerlerin ay tanrısıdır); Kagal Uruk (No. 14) , "Uruk Kapısı" (Kitabı Mukaddes'te Erek, Nippur'un güneydoğusunda bir kent) ve Kagal Igibiurişe (No. 15), "Ur'a bakan Kapı" (Keldanilerin Kitabı Mukaddes'te geçen Ur kenti). Uruk ve Ur kentleri Nippur'un güneydoğusunda yer aldığından, harita son iki kapıdan bir bakıma

"vazgeçilmiş" olduğu duygusunu vermektedir.

Kuzeybatı Duvarı tek bir kapıyla, Kagal Nergal (No. 16), "Nergal Kapısı," bölünür. Nergal ölüler diyarının kralı ve "İnanna'nın Ölüler Diyarına inişi" mitinde önemli bir rol oynayan tanrıça Ereşkigal'in kocası olan tanrıdır.

Son olarak, Kuzeybatı Duvarı'na (No. 17) ve Güneybatı Duvarı'na (No 18) paralel iki hendek vardır. Haritacı her ikisini de Akadcada (Sümerce değil) "hendek" anlamına gelen Hiritum sözcüğüyle adlandırmıştır.

Bu haritanın en ilginç özelliklerinden biri ölçülerindeki ayrıntılardır; asistanım Edmund Gordon'un dikkatli bir inceleme sonucunda bildirdiğine göre, ölçüler son derece özenle hesaplanmıştır. Harita üzerinde belirtilmemiş olmasına karşın, kullanılan ölçü büyük olasılıkla Sümer gar'ıdır. Gar, 12 kol boyudur ve bu da yaklaşık olarak altı metre eder. Dolayısıyla Anniginna'nın (No. 4) genişliği olarak verilen 30 gar (üç "on" biçiminde yazılmıştır) yaklaşık 180 metredir. Ya da, Kentin Ortasındaki Kanal'ı (No. 9) alırsak, genişliği 4 gar olarak verilmiştir (üç birim üstte ve bir birim altta olmak üzere) – bu da yaklaşık olarak bugünkü Şat-en-Nil'in genişliği olan yaklaşık yirmi beş metreye karşılık gelir. Kagal Musukkatim (No. 10) ile Kagal Mah

(No. 11 ) arasındaki mesafe 16 gar olarak verilmiştir - yani yaklaşık yüz metre; Kagal Mah (No. 11 ) ile Kagal Gula (No. 12) arasındaki üç katı fazla olan mesafe doğru biçimde 47 gar, yaklaşık üç yüz metre, olarak verilmiştir.

Meraklı okur, dikey çivi biçimindeki işaretin 60 ya da 1 'i ve köşe benzeri çivi işaretinin 10'u gösterdiğini aklında tutarak, ölçümleri kendisi de okuyup sınayabilir. Oldukça uyumsuz görünen iki ölçüm "Ana Park"ın (No. 5) sağ alt köşesindeki 7 1/2 (yani 7,30= 7+30/60) ve Kuzeybatı Duvarı'nın üçüncü kısmındaki 24 1/2'dir (yani, 24,30=24+ 30/60). İkincisinin başında yazmanın köşe benzeri çivi işaretini istemeyerek unutmuş olması hiç de akıldışı değildir, böylece rakamın 34 1/2 olarak okunmasıyla ölçüm doğru hale gelir.

Bu harita tableti Pennsylvania Üniversitesi'nin 1899 güzünde Nippur'da yaptığı kazılarda çıkarılmıştır. İÖ 2.300'den 600'e tarihlenen pek çok tabletle birlikte bir toprak kabın içinde bulunmuştur. İçeriğine bakıldığında bu toprak kap, kazı ekibinin de belirttiği gibi, gerçek bir "müzecik"tir. 1903 yılında, Hermann Hilprecht, “Explorations in Bible Lands” adlı kitabında bu tabletin çok küçük bir fotoğrafını yayımladı

(s. 518). Ancak bu fotoğraftan yazıların okunması olanaksız olduğundan, belgenin çevirisi ve yorumunda kullanılamazdı (şansını deneyen araştırmacılar da oldu). Tablet bunca yıldır Hilprecht Koleksiyonu'nda kopyalanmamış ve yayımlanmamış halde duruyordu. Şimdi benim yol göstermemle Dr. Inez Bernhardt tarafından bin bir zahmetle kopyalanmıştır.

SAMUEL NOAH KRAMER