Mitrazim ve Zerdüşt’te göğe yükseliş -miraç

Mitraizm’de tanrısal âleme yükseliş merasimi rahipliğe giriş töreninin en önemli kısmını oluşturur. Bu yükseliş sembolik bir törenle ifade edilir. Bunun için her bir basamağı ayrı bir metalden yapılmış olan yedi basamaklı bir merdiven hazırlanır. Rahip adayları bu merdivenin basamaklarını tören esnasında birer birer çıkar. Bu basamaklardan her biri bir gezegen âlemini temsil etmektedir. Rahip adayı bu yedi basamağın hepsini çıktığında yedi kat semavî âlemden geçmiş ve nihayet sekizinci âleme ulaşmış sayılırdı. Böylece sekizinci basamakta evrenin merkezi ile en yüksek gök katı arasında sembolik iletişim sağlanırdı. Bütün basamakları tırmanıp zirveye ulaşan aday, sırra veya hakikate erişirdi.

Mitra geleneğinde merdivene çıkma ile sembolize edilen bu yükseliş tasavvurunda rahip adaylarının tören esnasında bu çıkışı ruhsal olarak gerçekleştirdiklerine inanılmaktadır. Yedi kat semavî âlemden geçerek tanrısal âleme ulaşma tarzındaki bu seyahati yeryüzündeki hayatının sonunda her ruhun gerçekleştireceğine de inanılmaktadır.

Mitraizm’de tören merdiveninin yedi basamağının her basamağın farklı bir madenden yapılması ilginçtir. Bu bilgiyi aktaran ikinci yüzyıl Yunan filozoflarından Kelsus’a göre birinci basamak kurşundandı. Ayrıca o, Satürn gezegenini sembolize ederdi. İkincisi, Venüs gezegenini temsilen kalaydandı. Üçüncü basamak tunçtandı, Jüpiter ile ilişkiliydi. Dördüncüsü, Merkür’e atfen demirdendi. Beşinci basamak para alaşımındandı ve Mars’ı simgelerdi. Altıncısı, gümüştendi ve ay sembolüyle ilişkiliydi. Son olarak yedinci basamak altındandı ve Güneş’i temsil ederdi. Kelsus’a göre aslında sekizinci bir basamak daha vardı. O da sabit yıldızlar küresini temsil etmekteydi.

Nag Hammadi literatürü içerisinde yer alan bir metinde Zerdüşt'ün fizikötesi âleme yaptığı bir seyahatinden de bahsedilmektedir.

Gnostik literatür arasında yer alan ve Zostrianos (Zerdüşt) başlığını taşıyan bu metin, mitolojik dünya görüşünün Platoncu düşünceye dayalı olarak yorumlanmasıyla ilgilidir. Metne göre Zostrianos (Zerdüşt) çölde, kâinat ve kâinatla ilgili güçler konusunda düşünce kargaşaları içerisinde dolaşıp dururken kendisine bir melek gelir ve onu zihinsel çelişkilerinden ve kargaşalardan kurtarmak amacıyla fizikötesi âlemlere doğru ruhsal bir seyahate çıkarır.

Zerdüşt'ün, "yüce ışık bilgisinin meleği" adını verdiği bu melek ona bir çocuk suretinde görünür. Melek, Zerdüşt'e "Ey Zerdüşt! Yücelerde olan ebedi varlıklardan habersizmiş gibi neden böyle aklını kaybetmiş durumdasın? ... Gel ve (semavî âlemlerin) her birini geç" der. Sonra Zerdüşt melekle birlikte bir ışık bulutu içerisinde gök tabakalarına doğru ruhsal bir seyahate başlar. Zerdüşt birer birer semavî âlemleri geçer ve her birinde yeryüzündeyken zihnini meşgul eden ve kendisini karmaşaya sürükleyen sorulara çeşitli cevaplar bulur.

Bu seyahati sırasında Zerdüşt, ayrıca semavî âlemlerde vaftiz olunur; daha önceden buraya çıkmış olan çeşitli ruhlarla karşılaşır ve onlar tarafından kutsanır. Böylelikle o, kendi deyimiyle "adeta melekleşir".

Zerdüşt'ün semavî âlemlere doğru yaptığı bu seyahat tamamlandığında, tekrar yeryüzüne döner. Bu seyahatten dönüşünde o, tıpkı uykudan uyanan bir kişi gibi uyanır. Zerdüşt, kendisinden sonra yaşayacak olan seçkin kişilere bırakmak üzere ilâhî âlemde almış olduğu hikmet ve sırlan üç tablet halinde yazar.

Onun geçirdiği bu tecrübeyi hiç kimse anlayamamıştır.

Mitraizm (wikipedia)

Mitraizm, Mitra tarikatı ya da Mitras Gizemleri, Antik Yunan ve Roma dünyasının, Eleusis ve İsis Sırları olarak bilinen diğer gizli kültlerde, yani ezoterik olarak nitelendirilebilecek geleneklerde olduğu gibi, sadece bu tarîkata kabul edilenlere açıklanan sırlar etrafında gelişmiş bir mistik Roma kültüdür. Milattan sonra birinci yüzyıl ile dördüncü yüzyıl arası Roma İmparatorluğu askerleri arasında yaygınlaşmıştır.

"Mitra" ifadesi en eski olarak, Hinduizm dininde Vedalarda kullanılmıştır. Daha sonra çeşitli versiyonları türemiştir. Sonradan türeyen versiyonlarından en önemlileri Pers Mitraizmi ve Roma Mitraizmi'dir. Roma mitraizminin Hristiyanlık dinini doğrudan etkilediği iddia edilmektedir.

Mitraizm'in kendi kendine gelişmiş bir inanç mı, yoksa Zerdüştlük'ün bir yan kolundan türemiş olduğu tartışmalıdır. Çünkü Roma'nın Mitras tarikatı, mitolojisi ve dinî tatbiklerinde Hint-Fars Mitra inancından önemli ölçüde farklıdır.

Zerdüşt ve dini (wikipedia)

Zerdüşt (Avesta dilinde: Zarathustra, Farsça: Zartoşt), Zerdüştlük dininin kurucusudur. Bazı akademisyenlere göre gerçek adı Sipitama’dır. Zerdüşt'ün İranlı olduğu bilinse de doğum yeri hakkında ortak bir kanı yoktur. Antik İran'ın doğusunda doğduğuna dair genel bir düşünce hakimdir. Zerdüşt'ün Avesta'da toplanan ve Zerdüştlük ile ilgili günümüze ulaşan tek belge olan kutsal Gatalar ve Yasna Haptanghaiti ilahilerinin yazarı olduğuna inanılır.

Zerdüşt tarafından İran'da kurulan, yaklaşık MÖ 6. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadar 3 büyük Pers İmparatorluğu'nun dini olan, içerisinde düalist ve Eskatolojik inanışın ilk örneklerini barındıran, dünyanın en eski tek tanrıcı vahiy dini. Bu dine inananlar Zerdüştçü olarak adlandırılıyor olup bedenen öldükten sonra dirilip Ahura Mazda'nın huzuruna çıkacaklarına ve orada sorgulanacaklarına inanırlar.

Zerdüştlük inancında Tanrı kabul edilen Ahura Mazda “Aklın Efendisi” ile sembolize edilir, Ehriman ise kötülüğün güçlerini temsil eder ve iyilik-kötülük mücadelesi bu noktada başlar.

Geleneksel olarak Zerdüştiler yeryüzünün insan kalıntılarıyla bozulmaması gerektiğine inanırlar. Bu yüzden ölülerin cesetlerini defnetmek yerine üstü açık kulelerin çatılarında akbabalara ve doğal etkenlere karşı korumasız bir şekilde bırakırlar

Kaynak:

- M. Eliade, İmgeler ve Simgeler