Göbeklitepe niçin önemlidir? (-1- Özet)

Tarih Göbeklitepe'de mi başlar?

1) Dünya’nın bilinen En eski yapıtı (Tapınak?)

M.Ö. 9.600 – 10.000 yıllarında (Neolitik çağ’da) yapılmış. Yani günümüzden yaklaşık 12.000 yıl önce. Tapınak olduğu akla en yatkın iddia, National Geographic dergisi, Göbeklitepe’yi DİNİN DOĞUŞU diye kapak yaptı.

Fakat yine de “Anıt” diye anılması daha doğru olacaktır

2) Avcı toplayıcı gruplar yapmış

Tarım devriminden ve çanak çömlek yapımından önce yapılmış. Yani buğday-arpa gibi yiyecek yetiştirmeyi bilmiyorlarmış.

3) Din yerleşik düzenden sonra ortaya çıktı iddiasını çürüttü (?)

Akademik bakış; insanlık tarım yapmaya başlayıp yerleşik düzene geçince din başladı şeklindeydi.

Tapınak olduğu iddiası doğruysa, yerleşik düzen öncesinde de DİN var demektir.

4) Yapılar bir süre kullanıldıktan sonra kasıtlı olarak gömülmüşler

M.Ö. 8.000 civarında tüm yapılar örtülerek bölge terk edilmiş, nedeni bilinmiyor? Yani site toplam olarak yaklaşık 1.500 yıl kadar kullanılmış.

GENEL BİLGİLER

Yapılar

• Yapıların karakteristik özelliği; monoblok kayalardan (kireçtaşından) T şeklinde yapılmış dikilitaşlar’ın arasına örülmüş duvarlardan oluşan yuvarlak yapılar.

• Bilinen 20 yuvarlak yapıdan sadece 6 tanesi gün yüzüne çıkarıldı, diğerleri yeraltında

• Yuvarlak yapıların çapı; 10 – 30 MT arasında

• Her yapının ortasında kapalı daire şeklinde bir bölüm var, bu merkezin kapısı yok yani giriş yok.

Bu merkezi dairenin 2 ayrı kenarında daha büyük 2 tane dikilitaş var ve yapıların girişlerine dönükler. Yapının içinde merkezi bir konumda ayakta duran iki büyük kişinin etrafında oturmuş sayısız kişi tasvir edilmiş gibi.

• Diğer dikilitaşlar, merkezdeki dikilitaşların etrafında çember ya da spiral şeklinde dizilmiş, duvarlar ve taş banklarla birbirine bağlı. Yapılarda çatı yok

• Her yuvarlak yapıda en az 10 en fazla 15 dikilitaş var

T dikilitaşlar

• T dikilitaşların üzerindeki genel oymalarla insana benzetilmiş.

Kol (dirsekten bükülmüş) ve karını üzerinde duran iki el var. Dikilitaşın dar (ön) tarafında örtü (hayvan postu önlük?) var. Örtünün yan taraflardan çeşitli semboller içeren (C, H… benzeri) bir kemer ile tutturulmuş gibi.

• T dikilitaşlar; kireçtaşından 3 – 7 MT boyunda, 10-15 Ton ağırlığında, tabandaki oyulmuş kaidelere yerleştirilerek dikilmiş. 2 KM öteden taşınıyor, tekerlek icat edilmemiş. Taşların çoğu kabartma desenli, etrafta hiçbir el aleti bulunamadı.

Kabartmalar

• Dikilitaşların üzerinde, doğal ortamı avcı-toplayıcılarla paylaşmış olan hayvanların çoğunun kabartmaları var. Bunlardan birkaçı yılanlar, yaban domuzları, yaban sığırları. Aslında, insanların ve hayvanların yaşamları ayrılmaz bir şekilde iç içe geçmiş olmalıydı.

• Kabartma veya heykellerde, Mitolojik hayvan veya gerçeküstü canlı tasviri yok

Dünyadaki diğer bazı anıtlarla yaş karşılaştırması - Kronoloji

GÖBEKLİTEPE M.Ö. 9,600 YAŞI: 11,600

MALTA MONOLİTİKLERİ M.Ö. 3,600 YAŞI: 5,600

STONEHEDGE M.Ö. 3,000 YAŞI: 5,000

MISIR PİRAMİTLERİ M.Ö. 2,650 YAŞI: 4,650

INKA – MACHI PICHU M.S. 1,450 YAŞI: 550

BULGULAR VE SENARYOLAR

• O tarihteki en yakın yerleşim yeri NEVALİ ÇÖRİ, 35 KM ötede, ama Nevali Çöri nüfusu bu yapılar için yetersiz. Yaklaşık 200 KM çapındaki bir alanda yaşayan insanların toplanma merkezi olduğu düşünülüyor.

• Ayrı yerlerdeki insan grupları (nerelerde?) birbirleriyle haberleşerek buluşmuşlar (nasıl?). Aynı zamanda hep beraber gelip inşaata devam etmişler. Belli bir dereceye kadar uzmanlaşma ve iş birliği var.

• Yanlarında yemeklerini ve ev aletlerini de getirmişler veya bir grup çevreden yiyecek avlamış-toplamış, çalışan gruba yemek sunmuş. Bir süre orada yaşayıp anıtları yapmışlar.

• Etrafta bolca yenilmiş hayvan kemiği var

• Bulunan kaplara yapılan analizler, alkol tüketildiğini gösteriyor

• El aletlerini de alıp, geldikleri yere dönmüşler

• Arada uğramışlar (mı? ne yapmışlar? ne zamanlarda?)

• Henüz hiç gömülmüş insan bulunmadı, mezarlık olamaz (Delinmiş birkaç kafatası bulundu, fakat tören için kullanıldığı tahmin ediliyor)

• Yapılarda kapı yok (Ev olamaz), Giriş var gibi, en içe giriş yok! Labirent gibi bitiyor

• 50 yıl kadar sonra anıtı(ları) gömmüşler, daha sonra yenisini yapmışlar (neden?)

• 1.500 yıl kadar sonra yapmaz olmuşlar ve 8.000 yıllarında bölgeyi terk etmişler (neden?)

… GİBİ BİRÇOK SORU İŞARETİ VAR

Göbeklitepe kazı çalışması 1994 yılında Arkeolog Klaus Schmidt tarafından başlatıldı. Schmidt vefat ettiği 2014 yılına kadar kazı çalışmalarının başkanlığını yaptı.

Kazı çalışmaları Alman Arkeoloji enstitüsü ve Türk arkeologlardan oluşan bilimsel danışma kurulu iş birliğinde devam ediyor.

Kaynaklar:

http://arkeofili.com/gobeklitepe-hakkinda-bilinmeyenler-dr-lee-clare-roportaji/

http://arkeofili.com/infografik-anlatimla-insanligin-ilk-anitsal-tapinagi-gobekli-tepe/

https://onedio.com/haber/dunyanin-ilk-tapinagi-gobeklitepe-hakkinda-bilmemiz-gerekenler-339697

http://www.aktuelarkeoloji.com.tr/basinin-gobekli-tepe-ile-imtihani

http://arkeofili.com/adiyamanda-9-500-yillik-siradisi-heykel-kilisik/

http://advances.sciencemag.org/content/3/6/e1700564

Fethi Demir